مقياس سنجش كيفيت مراكز آموزشي سال‌هاي اوليه كودكي (۳ تا ۶ساله‌ها)
كتاب «مقياس سنجش كيفيت مراكز آموزشي سال‌هاي اوليه كودكي (۳ تا ۶ساله‌ها)» ابزاري است كه به دست اندركاران آموزش پيش دبستان به ويژه مديران مهدهاي كودك و مراكز پيش دبستاني به دو روش كمك مي‌كند:
- تعيين كيفيت مهد/ مركز از ابعاد شش‌گانه كيفيت (شامل: فضا و اسباب و اثاث، فعاليت‌هاي روزانه، زبان، خواندن و نوشتن، فعاليت‌هاي يادگيري، تعاملات و ساختار)
- چارچوبي براي بهسازي كيفيت مراكز و مهدهاي كودك
اين مقياس، داراي ۷ سطح كيفي است كه از ناكافي تا عالي دسته‌بندي شده است و براي هر سطح شاخص‌هايي نوشته شده است.
اين مقياس‌ها حدود سي سال است كه در پژوهش‌هاي طولي و ملي در عرصه بين‌الملل به‌كار گرفته شده است و هم اكنون به ويراست سوم رسيده‌اند. در ايران هم اين مقياس‌ها پس از ترجمه، در نزديك به ١٠٠ مركز پيش‌دبستان و مهد كودك استفاده شدند تا از فيلتر روايي و پايايي عبور كنند. همچنين در طول اين ۵ سال، عناصر كيفيتي كه به بوم و بافت ايران مربوط است به اين مجموعه استانداردها افزوده شد.
دكتر ابراهيم طلايي در مقدمه كتاب «مقياس سنجش كيفيت مراكز آموزشي سال‌هاي اوليه كودكي (۳ تا ۶ساله‌ها)» مي‌نويسد:
براي سنجش كيفيت در مراكز مراقبت، نگهداري و آموزش كودكان زير شش سال، مي‌توان بر دو بخش متمركز شد. اول تمركز بر كيفيت كنش‌ها و واكنش‌هاي در حال انجام در مركز (كيفيت فرايندي) و دوم تمركز بر كيفيت وضعيت تحول و تعالي كودكان، توانمندي و ناتواني آن‌ها، گرايش‌ها و تمايلات آن‌ها، دانسته‌ها و ندانسته‌ها، رفتارها و رويكردهاي كودكان (كيفيت برآيندي). هر دو بخش قابل‌توجه و تمركزند. مقياس پيش رو حوزه سنجش كيفيت فرايندي را هدف قرار داده است.
كيفيت فرآيند آموزش و مراقبت كودكان زير شش سال و سنجش آن، پيشينه‌اي حدوداً ۵۰ ساله دارد. نقطه آغاز آن زماني بود كه تنوع برنامه‌هاي مراقبتي و آموزشي ايجاد شد و از تك‌محور بودن يك برنامه آموزشي فاصله گرفتيم. در اين زمان بود كه مراكز و مهدهاي كودك براي نشان دادن برتري برنامه خويش، به تشريح اجزاي هسازنده آن براي والدين و دولت (كه صادركننده مجوز فعاليت آنان بود) مي‌پرداختند. رقابت بر سر اين بود كه هم تنوع فعاليت‌ها افزون گردد و هم تعداد آن‌ها، به‌طوري‌كه برنامه آموزشي برتر آن بود كه بيشتر وقت مركز با آموزش مستقيمِ انواعي از مهارت‌ها و كلاس‌ها پر شود. اين انگاره هنوز در كشور زنده است و والدين هنوز با چنين متر و مقياسي به سنجش كيفيت برنامه‌هاي مراكز مي‌روند و بر همين اساس دست به انتخاب مركز مطلوب خويش مي‌زنند.
انگاره دومي كه مدت كوتاهي است در كشور ايجاد شده است و مقياس پيش رو نيز بر همين اساس انتخاب و تدوين شده است، انگاره‌اي است كه كيفيت فرآيند آموزش و مراقبت را به دو بخش اصلي تقسيم مي كند:
كيفيت ساختاري و كيفيت تعاملي. اولي ناظر بر متغيرهاي ساختاري مراكز است مانندِ فضا، اثاث، دسترسي به مواد آموزشي متنوع، يا ساختار برنامه منعطف يا غير منعطف مركز. دومي ناظر بر كميّت و كيفيت تعاملات كلامي و غيركلامي بين مربي و كودكان، كودك-كودك، مربي-مربي، مربي-والد، كودك-مربي، مربي-مدير و مدير-مربي، مربي-محيط، كودك-محيط، و كودك-وسايل است. در اينجا مربي هر انسان بزرگ‌سالي است كه در مركز با بچه‌ها سروكار دارد مانندِ آشپز و نيروهاي خدماتي تا راننده سرويس، منشي، پرستار و غيره.
بنياد فلسفي اين انگاره بر اين استوار است كه تربيت و تحول كودك بر محور «تعامل» است. انسان ماهيتاّ موجودي متعامل است و رشد در تعاملات رخ مي‌دهد و اصلي‌ترين و بنيادي‌ترين محمل تعامل هم بر محور مركزي زبان است. انسان در زبان مي‌زيد همچنان كه ماهي در آب، و هر دو از وجود چنين محملي معمولاً غافل‌اند تا زماني كه از آن‌ها گرفته مي‌شود. منظور از زبان در اينجا زبان خاصي يا ساختار زباني نيست، بلكه نگاه به زبان فراتر از وسيله‌اي براي ايجاد ارتباط است- نگاهي كه زبان را مولد مي‌بيند؛ مولد رويدادها، بينش‌ها و نگرش‌ها.
مقياس پيش رو را مي‌توان هم به‌عنوان چوب خطي در نظر گرفت كه مراكز آموزش و مراقبت از كودكان ۳ تا ۶ سال مي‌توانند خود را با آن محك بزنند و نقشه راهي براي بهسازي و توسعه كيفيت خود تدوين كنند، و هم مي‌توان از آن به‌عنوان ابزار پژوهشي در تحقيقات حوزه تربيت اوان كودكي (تاك) بهره برد. براي استفاده اول، اين ابزار هم‌اكنون و بلافاصله قابل‌استفاده است و در كشور مراكزي در حال بهره‌گيري از ويراست پيشين آن هستند. براي استفاده از اين مقياس به‌عنوان ابزار پژوهشي، بايد گفت در سطح جهان بيش از ۵۰ كشور آن را به كار گرفته‌اند و از آن براي مقايسه‌هاي بين‌المللي استفاده شده است. گرچه در ايران، تيم پژوهشي كه در دانشگاه تربيت مدرس و مؤسسه مطالعات كودكيِ مدرس روي آن كار مي‌كنند، در حال اجراي آن روي نمونه كشوري هستند تا بر آن اساس نسبت به ويژگي‌هاي روان‌سنجي‌اش بتوان اظهارنظر كرد. در ويراست دوم كتاب «مقياس سنجش كيفيت مراكز آموزشي سال‌هاي اوليه كودكي (۳ تا ۶ساله‌ها)» ويژگي‌هاي روان‌سنجي آن بر اساس نمونه ايراني گزارش مي‌گردد.
بيشتر بدانيم:
مصاحبه كتابك با دكتر طلايي: خط كش كيفيت مهدهاي كودك و مراكز پيش دبستاني (استانداردهاي كيفيت)
- سميرا ميرنظامي
- ابراهيم طلايي, حنيفه سجادي‌نائيني
- ثلما هارمز
- ريچارد ام. كليفورد
- دبي كرار
- ابراهيم طلايي
- حنيفه سجادي‌نائيني
- سميرا ميرنظامي
كتاب مقياس سنجش كيفيت مراكز آموزشي سال‌هاي اوليه كودكي (۳ تا ۶ساله‌ها)
روش نوشتاري ساده به خط فارسي بر پايه ي چيدمان بلوكي
جشنواره بالا درختي اوا
اوا شبح مي بيند
عروسي در سرزمين درختي
شب بخير خرگوش كوچولو