سبز گردد شاخساران كهن

كتاب «سبز گردد شاخساران كهن»، چكيده‌اي از دستاوردها، روش‌ها و آزمون‌هاي كاربردي است كه مؤلفين كتاب و همكاران آنان در بازه‌ي هفده سالِ فعاليّت فرهنگي با ميان‌سالان و سالمندان در «مركز روزانه آموزشي توان‌بخشي رنگين‌كمان سپيد اصفهان» انجام داده‌اند.

نفيسه نفيسي، نيلوفر و مرجان هرندي‌زاده، در ۲۹ دي‌ماه ۱۳۸۰، با نيازسنجي، دورانديشي‌ و توانمندي‌ها و پشتكار بزرگ و انساني‌شان، توانستند مركز روزانه رنگين‌كمان سپيد (يا به گفته‌ي خودشان، «مهد ميان‌سالان و سالمندان» را در شهر اصفهان راه‌اندازي كنند. با اين توضيح كه:

«اين‌جا را «رنگين‌كمان سپيد» ناميديم زيرا مي‌خواستيم مؤسسه‌مان جايي باشد، خانه‌اي، «باش‌گاهي» كه در آن آدم‌ها با ويژگي‌ها و شخصيت‌هاي جداگانه، با استعدادها و توانايي‌هاي ويژه‌ي‌شان، در كنار هم، به صلح و دوستي و صميميت برسند. مكاني راه‌اندازي كرديم كه هر كس افزون بر اهميت دادن به خود و استعدادهاي فردي، در پيوند با ديگران نيز به صلح، سپيدي و يكرنگي برسد.»

و پيش‌تر يادآوري كرده‌اند:

«در افسانه‌ها آمده‌است جايي كه رنگين‌كمان به زمين مي‌رسد، گنجي از زر است. مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها آن گنج هستند، هنگامي كه بتواني بر آن‌ها باران بباراني و آفتاب بتاباني.»

كتاب با پيش‌گفتار و شش بخش و «نمايه‌ي نام‌ها» و «فهرست تصويرها»، فراهم شده‌است.

مؤلف‌ها (به‌جز نوشين نفيسي) هريك از ديدگاهي ويژه، پيش‌گفتاري را بر كتاب نوشته‌اند، و از چندوچون شكل‌گيري، حرفه‌اي شدن فعاليت‌ها براي سالمندان، دوندگي‌ براي گرفتن مجوز و راه‌اندازي مؤسسه و ... هدف‌هاي مركز روزانه رنگين‌كمان سپيد سخن گفته‌اند. هدف‌هاي مهمي مانند:

- آگاه‌سازي افراد از ويژگي‌هاي دوره‌ي سالمندي و تقويت جسمي و روحي آنان؛

- ارتباط ميان نسل‌ها، به‌ويژه مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها با نوه‌ها؛

- افزايش فرهنگ و آموزش سالمندان و ميان‌سالان؛

- ايجاد محيطي شاد و روح‌افزا؛

- مشاركت سالمندان و ميانسالان در برنامه‌ريزي و تصميمگيري‌ها، فعال ساختن آن‌ها در اجتماع، و ايجاد روحيه مثبت و فعال عليه تفكر بازنشستگي و از كار افتادگي؛

- فراهم ساختن محيطي مناسب براي نمايان شدن توانمندي‌ها و تجربه‌هاي گروه‌هاي سني گوناگون و ارائه آثار فرهنگي، علمي و هنري آنان؛

- ترويج كتاب و كتابخواني.

نفيسه نفيسي در بخش يك كتاب، از دستاوردها و اندوخته‌هايش در چگونگي برگزاري بخش‌هاي گوناگون كلاس‌هاي «ادبيات براي سالمندان» و پروژه‌هاي در پيوند با اين موضوع مي‌گويد. و گاه با دادن گزارشي از آن‌ها، خواننده را در روند ريزه‌كاري‌هاي‌ فعاليت‌هاي مركز رنگين‌كمان سپيد در بخش ادبي مي‌گذارد.

بخش يك كتاب، چهار پيوست دارد كه هر پيوست گردآوري، بازسازي و روايت خاطره‌هاي موضوعي در پيوند با كتاب و ترويج كتاب‌خواني، خانه‌ي كودكي، چگونگي ازدواج‌ و مكتب‌خانه‌هايي است كه فراگيران سالمند و ميان‌سال در كلاس‌هاي ادبيات مؤسسه رنگين‌كمان سپيد آن‌ها را بازگو كرده‌اند. اين چهار «جُستار» را نفيسه نفيسي نوشته است كه پيش‌تر در فصل‌نامه‌هايي مانند «نگاه نو» و «كهريزك» چاپ شده و در اين كتاب، ويرايش شده آن‌ها آمده‌است.

بخش دو كه بيش‌ترين حجم كتاب را دربر مي‌گيرد، نوشين نفيسي به «هنر براي سالمندان» مي‌پردازد و با پيش‌گفتاري در ستايش سال‌خوردگي و ويژگي‌هاي اين دوره، در فصل يك اين بخش، هدف‌هاي آموزش نقاشي و هنر سالمندان، ويژگي‌هاي كار هنري با سالمندان و ناهمساني‌هاي آن با كار هنري با كودكان را بررسي مي‌كند. او سپس چند نكته‌ي ارزشمند از دستاوردهاي خود در كار هنري با سالمندان را بازگو مي‌كند.

نوشين نفيسي در فصل دو از بخش دو كتاب سبز گردد شاخساران كهن، با باريك‌بيني و رويكردي فردي به هنرآموزان سالمندان مؤسسه رنگين‌كمان سپيد، مانند وقايع‌نگاري هوشمند از تجربه‌هاي كار هنري با سالمندان مي‌پردازد و در سي‌ونه «يادداشت»‌، اين اندوخته‌ها را با خواننده‌ي جست‌وجوگر خود، درميان مي‌گذارد.

لابه‌لاي اين يادداشت‌ها، گزارش‌هايي از برنامه‌هاي نمايشگاه‌ها، كارگاه‌هاي آموزش نقاشي و دست‌سازها و پروژه‌هاي هنرآموزان سالمند مؤسسه آورده شده است.

اين بخش ۹ پيوست دارد كه در پيوست يك متن ويرايش شده سخنراني نوشين نفيسي - نگاهي گذرا به ضرورت و چگونگي پرداختن به آفرينش هنري در ميان‌سالي – در پيوست دو پيامدهاي آموزش كار با گل رُس با سالمندان، در پيوست سه، گزارشي از ساخت اسباب‌بازي‌هاي قديمي، براي برنامه‌ي پيوند ميان نسل‌ها، در پيوست چهار و پنج، نوشته‌هاي ارائه شده در نخستين نمايشگاه و گزارش تصويري از بخشي از دومين نمايشگاه هنر هنرآموزان سالمند مؤسسه، بازتاب يافته‌است.

پيوست‌هاي شش، هفت، هشت و نه بخش دو كتاب، گزارش‌هاي نوشتاري و تصويري است از كارگاهِ هنر محيطي «هنر در طبيعت»، پروژه‌‌هاي «بافتن درخت زندگي»، «سي‌مرغ و سيمرغ» و همچنين «يادآوري خاطره‌ها».

بخش «هنر براي سالمندان» با ۳۰۹ تصوير از نقاشي‌ها و ديگر آثار و فعاليت‌هاي هنرآموزان سالمند همراه است، كه به شناخت بهتر و كاربردي‌تر مفاهيم و داده‌هاي هنري كمك مي‌كند.

بخش سه كتاب، «يوگا براي سالمندان» است كه مرجان هرندي‌زاده، يكي ديگر از مؤلفين كتاب، به اهميت و جايگاه يوگا براي سالمندان مي‌پردازد. در ادامه اين بخش، مريم بيضايي از چگونه مربيِ يوگاي مؤسسه شدن، دستاورد‌هاي كلاس يوگا با سالمندان و درآميختن آموزش زبان انگليسي با ورزش يوگا، براي خواننده كتاب مي‌گويد.

پيوست يك از بخش سه، دربرگيرنده‌ي مقاله‌‌اي است با نام «ورزش و تناسب اندام براي افراد بالاي پنجاه سال. برنامه‌هاي ورزشي براي تناسب اندام، متناسب با افزايش سن» كه مرجان هرندي‌زاده آن را به ‌فارسي برگردانده است. مترجم آن را با نمونه‌گفتارهايي از بانوان فراگير ميان‌سال و سال‌خورده‌ عضو كلاس يوگاي مؤسسه درآميخته است. اين مقاله پيش از اين در ماه‌نامه «دانش يوگا، سلامت تن و روان» چاپ شده‌است و اينك متن ويرايش شده‌ي آن در اين كتاب آورده شده.

بخش چهار كتاب سبز گردد شاخساران كهن، گزارش تحليلي و فشرده‌ي سالانه همراه با نكته‌هاي بسيار ارزنده از چگونگي «آموزش زبان انگليسي به سالمندان» در مركز روزانه رنگين‌كمان سپيد است و فرشته طغياني آن را جمع‌بندي و نوشته است.

نفيسه نفيسي در بخش پنج كتاب، بسيار گذرا به «كلاس قرآن» مي‌‌پردازد.

بخش شش و بخش پاياني كتاب، «ديگر برنامه‌هاي مركز رنگين‌كمان سپيد» براي ميان‌سالان و سالمندان مانند «گردشگري»، «گردهمايي‌ها»، «نمايش و موسيقي»، «برنامه‌ي "باهم"، ويژه‌ي مادربزرگ‌ها – پدربزرگ‌ها و نوه»، «پژوهش و انتشار گاه‌نامه سپيدار» پرداخته شده‌است.

نگارش و تأليف، ويرايش و آماده‌سازي «كتاب سبز گردد شاخساران كهن» از پانزدهم آبان‌ماه ۱۳۹۳ آغاز و در هفتم مهرماه ۱۳۹۷ - چهار سال – از انتشار آن رونمايي شد.

نام كتاب برگرفته از بخشي از شعر «رقص باد، خنده گل» سروده‌ي پروين دولت‌آبادي است.